Czesław Zygnerski w stopniu instruktora, ok. 1929 r.
Fot. Archiwum KG PSP

1. Imię i nazwisko: Czesław Zygnerski

2. Pseudonim: „Narcyz”

3. Data i miejsce urodzenia: 13.07.1896 r., Warszawa

4. Data i miejsce śmierci: 5.01.1969 r., Warszawa

5. Imiona rodziców: Jan, Łucja Stopczyńska

6. Wykształcenie: podstawowe – 1914 r., średnie – 1929 r.
Kurs instruktorów pożarnictwa Głównego Związku Straży Pożarnych – 1927 r., kurs doszkalający dla instruktorów pożarnictwa w Lublinie – 1931 r., kurs uzupełniający dla inspektorów pożarnictwa w Łodzi – 1935 r.

7. Stopień:
a) w Wojsku Polskim: chorąży (1923 r.)
b) w Straży Pożarnej: mł. inspektor/major poż. (1935 r.)
Ok. 1944 r. otrzymał awans na podpułkownika, po wojnie nadania nie zweryfikowano.

8. Przebieg służby:
a) przed 1939: w Wojsku Polskim od 1918 r., w stopniu ułana, a następnie kaprala służył w 3 Pułku Ułanów Śląskich. Uczestnik wojny polsko-bolszewickiej. W latach 1921-1923 oficer ewidencyjny i kierownik kancelarii Wojskowego Okręgowego Zakładu Gospodarczego Warszawa-Praga-Powązki. Od 1921 r. był także naczelnikiem Ochotniczej Straży Pożarnej przy Wojskowych Magazynach Gospodarczych i magazynach 3 Pułku Ułanów. W latach 1923-1927 w stopniu chorążego był adiutantem garnizonu Bochnia oraz młodszym oficerem szwadronu zapasowego 3 Pułku Ułanów w Bochni. W 1927 r. urlopowany, zdemobilizowany 31.03.1928 r. Po ukończeniu kursu instruktorskiego został zatrudniony na stanowisku kierownika biura i adiutanta Naczelnego Inspektora Głównego ZSP RP w Warszawie. W okresie od 1.06.1929 r. do 31.11.1931 r. służył na stanowisku zastępcy komendanta Miejskiej Straży Pożarnej w Lublinie. Po zakończeniu służby powrócił do Warszawy, gdzie pełnił funkcje referenta wyszkolenia w ZSP RP. 1.06.1933 r. mianowany inspektorem Okręgu Województwa Poleskiego ZSP RP w Brześciu nad Bugiem, 1.08.1938 r. mianowany inspektorem Białostockiego Okręgu Wojewódzkiego ZSP RP.
b) w latach 1939-1945: Po zajęciu Białegostoku przez Armię Czerwoną pracował jako starszy inspektor pożarnictwa przy Sowieckiej Komendzie Wojewódzkiej Straży Pożarnych oraz Grodzkiej Sowieckiej Komendzie Zawodowej Straży Pożarnych w Białymstoku. W 1941 r. przedostał się na teren Generalnej Guberni i zamieszkał w Warszawie. 10.10.1941 r. złożył podanie do Kierownika Technicznego Pożarnictwa o przyjęcie do służby w pożarnictwie. Od 5.11.1941 r. do 4.03.1942 r. pełnił funkcję komendanta Zawodowej Straży Pożarnej w Radomiu. Ok. 20.03.1942 r. zarządzeniem Kierownika Technicznego Pożarnictwa został mianowany komendantem Centralnej Szkoły Pożarniczej w Warszawie od dnia 1.04.1942 r. Za czasów komendantury Zygnerskiego w CSP odbyły się 2 kursy oficerskie oraz kilka kursów uzupełniających i kursów podstawowych dla strażaków z GG. Do jego zadań należało także m.in. nadzór nad konspiracyjnym szkoleniem strażaków do walki z okupantem oraz nadzór nad leśnymi obozami szkoleniowymi zlokalizowanymi m.in. w Wildze. W okresie od września/października 1943 r. do 15.01.1944 r. urlopowany z powodów zdrowotnych. Brał udział w powstaniu warszawskim, brak informacji na temat przydziału. Ok. 30.09.1944 r. został wysiedlony przez Niemców z Warszawy, osadzony został w Durchgangslager 121 Pruszków, skąd został przewieziony do Jędrzejowa i Krakowa, gdzie nawiązał kontakt z mjr. poż. Józefem Durą, komendantem IV Krakowskiego Okręgu „Skały”.
c) po 1945: 8.02.1945 r. złożył podanie do Głównego Inspektora Pożarnictwa przy Ministerstwie Administracji Publicznej w Lublinie, gen. inż. Eugeniusza Doeringaz z prośbą o przydział służbowy na terenie województwa śląskiego. 18.04.1945 r. został mianowany Inspektorem Pożarniczym Centralnego Zarządu Przemysłu Węglowego w Katowicach, następnie pełnił funkcje m.in. komendanta Szkoły Pożarniczej Województwa Śląsko-Dąbrowskiego, komendanta Zawodowej Straży Pożarnej w Gliwicach. Pracował też na wielu innych stanowiskach: inspektora pożarniczego w Gliwickim Zjednoczeniu Przemysłu Maszynowego (1946-48), inspektora poż. w Gliwickich Zakładach Budowy Urządzeń Technicznych (1949), doradcy poż. w Biurze Projektowania Zakładów Przemysłu Maszynowego „Prozamet” w Gliwicach (1946-1951), inspektora poż. Centralnego Zarządu Budowy Maszyn Ciężkich w Gliwicach (1949-1951) oraz inspektora technicznego w Spółdzielni Pracy „Strażak”. W czasie służby pożarniczej w Gliwicach był członkiem Związku Zawodowego Pracowników Samorządu Terytorialnego i Użyteczności Publicznej w Gliwicach. 16.06.1951 r. został zatrudniony na stanowisku starszego inspektora poż. w Samodzielnym Wydziale Bezpieczeństwa Ruchu i Techniki Przeciwpożarowej w Ministerstwie Przemysłu Chemicznego w Warszawie, 25.02.1952 r. został odwołany ze stanowiska z dniem 31.05.1952 r., 10.05 oddał się do dyspozycji Komendanta Głównego Straży Pożarnych oraz zwrócił się z prośbą o zatrudnienie w pożarnictwie na terenie Warszawy. Od 1953 r. pracował na stanowisku rzeczoznawcy ds. ochrony przeciwpożarowej biur projektowych Mostostalu. W latach 1950-1955 inwigilowany przez organy bezpieczeństwa publicznego PRL.

9. Działalność w ramach Strażackiego Ruchu Oporu „Skała”:
a) przydział: I Stołeczny Okręg SRO
b) pełnione funkcje: Szefa I Ośrodka Szkoleniowego Okręgu Stołecznego

10.  Działalność w ramach innych organizacji konspiracyjnych: Korpus Bezpieczeństwa (?)

11. Formy upamiętnienia: –

12. Odznaczenia: Srebrny Krzyż Zasługi (1955 r.), Krzyż Partyzancki (1966 r.), Medal za
Warszawę 1939-1945 (1959 r.), Medal Niepodległości (1938 r.), Medalem Pamiątkowym za
Wojnę 1918-1921 (b.d.), Medal 10-lecia Odzyskanej Niepodległości (b.d.), Złoty Medal za
Zasługi dla Pożarnictwa (1946 r.), Odznaka za rany i kontuzje (b.d.), Odznaka Pamiątkowa
Frontu Litewsko-Białoruskiego (b.d.), Odznaką Dywizji Podlaskiej (b.d.), odznaka za wysługę
10 lat (1931).
Niepotwierdzone – Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski, Krzyż Walecznych

13. Bibliografia
Archiwa:
Oddziałowe Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej w Katowicach, Materiały dot. Zygnerski/Zygmerski Czesław, imię ojca: Jan, ur. 12-07-1896 r., podejrzanego o przynależność do organizacji Korpus Bezpieczeństwa na terenie Warszawy w czasie II wojny światowej, sygn. IPN Ka 230/5240; Archiwum KG PSP, akta osobowe sygn. T-49; Archiwum Państwowe w Radomiu, Akta Sprawy Komendanta Zawodowej Straży Pożarnej p. Czesława Zygnerskiego, sygn. 13314; Archiwum Muzeum Powstania Warszawskiego, Relacja Czesława Zygnerskiego w: Archiwum Janusza Wiśniewskiego, sygn. P/7720;

Publikacje:
St. Bieleń, B. Kwiatkowska-Basałaj, J. Pietrzak-Krekora, M. Pieńkowska, A. Sarna, H. Turska, M. Zdanowski, Tradycje Szkoły Głównej Pożarniczej: monografia systemu kształcenia oficerów kadr pożarniczych 1939-1989, Warszawa 1989 r., str. 27, 30, 31; Z. Grzywaczewski, J. Stahl-Stal, Wspomnienia Strażaków Uczestników Powstania Warszawskiego, Warszawa 1992 r., str. 19; P. Matusak, Straż Pożarna, Warszawskie Termopile 1939-1945, Warszawa 2014 r., str. 88, 312, 150, 162, 404, 405.