JERZY LGOCKI PS. „JASTRZĄB”
(1893 – 1945)

Żołnierz Wojska Polskiego, uczestnik wojny z bolszewikami i III powstania śląskiego, referent personalny i Kierownik Wydziału Administracyjnego ZSP RP,
dowódca II Oddziału Warszawskiej Straży Ogniowej od 1 września 1937 r. do lutego 1940 r., uczestnik obrony Warszawy, współtwórca i Komendant Główny Strażackiego Ruchu Oporu „Skała”

Fotografia płk. Jerzego Lgockiego, lata 40. XX wieku, zbiory Muzeum Powstania Warszawskiego

Jerzy Kamil Andrzej Lgocki herbu Jastrzębiec, syn Aleksandra Romualda Henryka Jastrzębca de Lgota Lgockiego (właściciela dóbr ziemskich w Łopusznej, ur. 1855 r.,zm. 10 listopada 1914 r.) oraz Anieli de domo Szczytnickiej herbu Belina (pierwszej stałej nauczycielki i kierowniczki jednoklasowej szkoły w Łopusznej, ur. ok. 1870 r., zm. ?). Urodził się 31 października 1893 r. w należącym do rodziny Dworze w Łopusznej. Ok. 1900 r. przeprowadził się z rodzicami do Nowego Targu, gdzie jego ojciec od 14 marca 1899 r. pełnił urząd wicemarszałka (wicestarosty) powiatu nowotarskiego. Aleksander pełnił także funkcję m.in. skarbnika komitetu budowy nowego kościoła parafialnego w Nowym Targu, dyrektora tutejszej Powiatowej Kasy Oszczędności oraz przyczynił się do powstania nowotarskiego gimnazjum.

Dwór w Łopusznej, w którym J. Lgocki przyszedł na świat i w którym mieszkał do ok. 1899.
Fot. A.S.

W latach 1904 – 1909 Jerzy uczył się w C.K. Gimnazjum w Nowym Targu. Będąc uczniem IV klasy w 1908 r. został członkiem gimnazjalnej straży pożarnej, kierowanej przez nauczyciela gimnastyki Szczęsnego Połomskiego. Brał udział w kursie pożarniczym zorganizowanym przez Krajowy Zarząd Ochotniczych Straży Pożarnych w dniach 3-5 czerwca 1908 r. w Nowym Targu z udziałem m.in. Antoniego Szczerbowskiego – Sekretarza KZ OSP. Jako członek szkolnej straży w V klasie brał udział w próbnych ćwiczeniach gaszenia ognia, które odbyły się 26 czerwca 1909 r. W dniach 12, 16-17 września 1912 r. złożył egzamin dojrzałości jako eksternista w C.K. Gimnazjum Św. Jacka w Krakowie. Po zdaniu matury udał się do Wiednia, gdzie studiował prawo na Uniwersytecie Wiedeńskim przez 3 semestry (sem. zimowy 1912/1913 – sem. zimowy 1913/1914, sam Lgocki podawał, że ukończył Akademię Eksportu w Wiedniu (Exportakademie) i 2 lata studiów prawniczych). Dodatkowo będąc w Wiedniu odbył służbę w Szkole Jednorocznych Ochotników (Einjährig–Freiwilliger, tzw. „jednoroczny porucznik”). Po wybuchu I wojny światowej został zmobilizowany do Galicyjskiego Pułku Artylerii Fortecznej Nr 3 stacjonującego w Przemyślu. Nie stawił się jednak w jednostce. Postanowił udać się do Krakowa, gdzie bezskutecznie starał się o przyjęcie do Legionów Polskich. Służąc w C.K. Armii ukończył kursy artylerii fortecznej w Trieście oraz Trydencie. Walczył na froncie rosyjskim (od września 1914 r. do czerwca 1915 r.) oraz na froncie włoskim, gdzie służył na stanowisku dowódcy plutonu (od 15 maja do końca czerwca 1916 r.). W okresie od 27 września do 9 października 1916 r. przebywał w Wiedniu, gdzie oczekiwał na wezwanie do C.K. Armii. Po powrocie do wojska służył w charakterze obserwatora grupy artylerii (od 1 lutego do lipca 1917 r.) oraz jako komendant składu amunicji (do marca 1918 r.). Awans na podporucznika otrzymał ze starszeństwem z 1 sierpnia 1916 r. w korpusie oficerów rezerwy artylerii fortecznej. Po wydostaniu się z frontu włoskiego (Lgocki przebywał od lipca do września  1918 r. nad Piawą) przybył do szpitala w Nowym Targu, gdzie współpracował przy organizacji Polskiej Organizacji Wojskowej na powiat nowotarski.  Zgłosił się także do dyspozycji Komendanta C.K. Placu w Nowym Targu ówczesnego majora Ottokara Brzozy-Brzeziny. W nocy z 31 października na 1 listopada brał udział w akcji rozbrojenia nowotarskiego garnizonu. Brał udział w przejmowaniu obiektów strategicznych, m.in. koszar i poligonu artyleryjskiego. 1 listopada 1918 r. wstąpił do Wojska Polskiego i złożył przysięgę na wierność Rzeczypospolitej. Tego samego dnia został skierowany do Czarnego Dunajca jako komendant placu. 5 listopada dowodzony przez niego oddział wkroczył na teren Orawy. 6 listopada zajął Suchą Hore (Suchá Hora), Głodówke (Hladovka) oraz Lesek (Liesek). Wraz z ks. Ferdynandem Machayem i ks. Janem Humpolą brał udział w konferencji zorganizowanej w Dolnym Kubinie 14 listopada 1918 r. celem nawiązania stosunków ze stroną słowacką i omówienia bieżących spraw na Górnej Orawie.

Informacja o zajęciu Suchej Hory przez oddział J. Lgockiego.
Gazeta Podhalańska nr 45, 10.11.1918, zbiory Jagiellońskiej Biblioteki Cyfrowej

30 listopada na wniosek ówczesnego pułkownika Mariusza Zaruskiego powrócił do Nowego Targu. Tam włączył się w organizacje 1 pułku artylerii górskiej. Przyjęty do Wojska Polskiego na mocy dekretu Naczelnego Wodza Wojsk Polskich z dnia 19 lutego 1919 r. w stopniu porucznika z przydziałem służbowym do 1 pułku artylerii górskiej. W szeregach 1. baterii walczył w wojnie polsko-ukraińskiej.
W okresie od 30 listopada 1918 r. do 1 maja 1919 r. brał udział m.in. w obronie Bełza, ofensywie na Żółkiew oraz działaniach pod Uchnowem i Krystynopolem. Następnie od 1 do 26 maja był adiutantem dowódcy grupy artylerii „Bug” Stanisława Millera. W maju bateria Lgockiego weszła w skład organizowanego 6 pułku artylerii polowej. Od 11 czerwca 1919 r. dowodził 2. baterią 6 pap w Krakowie, od  11 lipca do 12 października przebywał na terenie Śląska Cieszyńskiego. Awans na kapitana otrzymał ze starszeństwem z dnia 1 czerwca 1919 r. Od 19 października znajdował się w Wilnie. Od 1 lipca 1920 r. dowódca 7. baterii 6 pap (w zastępstwie). W jej szeregach walczył z 1 Armią Konną dowodzoną przez marsz. Siemona Budionnego m.in. w bitwie pod Młynowem (15 – 17 lipca), w obronie Łucka (17 lipca jego bateria starła się w Podhajcach rosyjską kawalerią i kozakami), w bitwie pod Brodami
i Beresteczkiem (29 lipca – 3 sierpnia) w obronie Brodów (11-13 sierpnia), w walkach nad Bugiem (15 sierpnia w okolicach Krasnego. 17 sierpnia w czasie odwrotu baterii Lgockiego przez rzekę Pełtew, została napadnięta przez kozaków. W celu obrony baterii st. ogniomistrz Jan Kowalski zajął wieś Żuratyn i z kilkunastoma żołnierzami walczy przeciwko 100 kozakom, w czasie, gdy bateria przeprawia się przez rzekę. Za ten czyn na wniosek Lgockiego odznaczony został Krzyżem Srebrnym Orderu Wojennego Virtuti Militari). Od 10 października przebywał z jednostką na Spiszu. Od 3 stycznia 1921 r. przebywał na urlopie zdrowotnym. W czasie urlopu, 8 maja podczas uroczystości związanych z uchwaleniem Konstytucji 3 maja zorganizował w Zakopanem oddział ochotników, częściowo złożony z byłych podkomendnych z 6 pap, z którymi udał się na III powstanie śląskie. Walczył od 9 maja do 1 lipca jako dowódca zorganizowanej przez siebie 2. baterii artylerii Wojsk Powstańczych Górnego Śląska. W czasie przemowy do swych podkomendnych powiedział słowa …pamiętajcie chłopcy, że z tymi armatkami musimy wrócić w chwale wojennej lub lec na nich, jak Rzymianie na swych tarczach. Chrzest bojowy bateria Lgockiego przeszła 9 maja w miejscowości Ujazd, następnie toczyła walki w rejonie Lichyni, Zalesia, Sławęcic, Góry Św. Anny, Pławniowic, Łanów, Brzezinki i Słupska. Szczególnie zasłużył się dowodząc baterią 3 czerwca 1921 r. osłaniając odwrót 1 Dywizji Wojsk Powstańczych, jednocześnie będąc otoczonym przez wojska Niemieckie między Zalesiem i Sławęcicami. W czasie powstania Lgocki mianowany został dowódcą
1 Dywizjonu Artylerii Wojsk Powstańczych oraz dowódcą Grupy Artylerii 1 Dywizji Wojsk Powstańczych. 2. bateria zakończyła swój szlak bojowy 1 lipca w Rudzie Śląskiej, następnego dnia została zdemobilizowana w Dworach k. Oświęcimia. 4 lipca powstańcy wraz ze swym dowódcą powrócili do Zakopanego.

Fotografia członków 2. Baterii Artylerii wykonana 2 lipca 1921 r. w Dworach k. Oświęcimia.
J. Lgocki siedzi w centrum
Fot. Muzeum Tatrzańskie w Zakopanem.

Po powrocie ze Śląska złożył prośbę o zwolnienie z wojska. Zdemobilizowany został z dniem 31 grudnia 1921 r. Po demobilizacji zamieszkał z rodziną w Radziwiłłowie. Na mocy uchwały Powiatowego Komitetu Nadawczego nr 18 z dnia 5 października 1923 r. Otrzymał tam 16 hektarową działkę, na której znajdowała się stajnia oraz stodoła. W Radziwiłłowie założył Parową Fabrykę Wódek i Likierów „Radziwilanka”. Mieszkając w Radziwiłłowie ponadto działał w Związku Osadników Wojskowych jako prezes Rady Nadzorczej Powiatowego Związku Osadników w Dubnie i członek Rady Wojewódzkiej ZOW w Dubnie oraz w Związku Kółek Rolniczych jako prezes Okręgowego ZKR w Dubnie i prezes koła w Radziwiłłowie. Był również działaczem Związku Młodzieży Ludowej i wchodził w skład Zarządu ZML (Lgocki podawał, że działał w ZML w charakterze komendanta głównego, nie udało się potwierdzić tej informacji). Od grudnia 1929 r. rozpoczął pracę w pożarnictwie – w stopniu aspiranta otrzymał przydział służbowy do Biura Okręgu Związku Straży Pożarnych Okręgu Województwa Krakowskiego w Krakowie, pozostawał na nim do 15 stycznia 1930 r., kiedy to w stopniu młodszego instruktora rozpoczął służbę w pożarnictwie w powiecie mieleckim, jednocześnie pełniąc funkcję powiatowego komendanta Związku Strzeleckiego „Strzelec”.  W 1930 r, ukończył dwumiesięczny kurs instruktorów pożarnictwa w Lublinie z I lokatą. W Lublinie ukończył również kurs przeciwgazowy II klasy. Ukończył także kurs szoferski z prawem jazdy (1930) oraz kurs przeciwpowodziowy i przeciwlodowy. 15 lutego 1931 r. w wyniku rozwiązania reprezentacji miasta Jasła przez wojewodę krakowskiego, Lgocki został powołany na stanowiska Komisarza Rządowego w Jaśle. Funkcje sprawować miał do momentu zawiązania nowych władz miejskich. Urzędowanie rozpoczął w trudnych warunkach zastając zadłużone przedsiębiorstwa i praktycznie pustą kasę miejską. W czasie jego rządów sytuacja w Jaśle znacząco się poprawiła i był wysoko oceniany przez Radę Przyboczną. W tym czasie m.in. zakupiono sprzęt dla straży pożarnej, powołano Straż Obywatelską, wsparto przebudowę szpitala. Ponadto pełnił funkcję powiatowego komendanta Z. S. „Strzelec” w Jaśle, prezesa oddziału męskiego Z.S. „Strzelec” w Jaśle, a także członka zarządu tamtejszego Koła Związku Oficerów Rezerwy.

J. Lgocki na uroczystości odsłonięcia tablicy poświęconej Marsz. Józefowi Piłsudskiemu w Jaśle, październik 1932 r..
Fot. NAC

Urząd sprawował do 7 stycznia 1933 r., kiedy to powrócił do pracy w biurze ZSP w Krakowie oraz został mianowany komornikiem prowizorycznym. Ok. 1935 r. przeniósł się do Warszawy gdzie pracował na stanowisku referenta Wydziału Organizacyjno – Administracyjnego biura ZSP RP, w bliżej nieokreślonym czasie został Kierownikiem Wydziału Administracyjnego ZSP RP. 31 marca 1936 r. został skierowany na odbycie 4 tygodniowej praktyki w II Oddziale Łódzkiej Ochotniczej Straży Pożarnej, którą miał rozpocząć od 3 kwietnia 1936 r. Ze względu na konflikt dowódcą II Oddziału Łódzkiej OSP, Bolesławem Knapskim, w dniu 18 kwietnia złożył prośbę o przeniesienie na praktykę do innego oddziału. 3 maja 1936 r. został przeniesiony z Łodzi i 5 maja rozpoczął praktykę w Warszawskiej Straży Ogniowej, którą zakończył 5 czerwca. W okresie od 25 maja do 4 sierpnia 1936 r. odbywał praktykę w Zawodowej Straży Pożarnej w Budapeszcie (pierwotnie miał ją odbyć w Wiedniu). Uchwałą Rady Naczelnej ZSP RP z dnia 21 sierpnia 1936 r. został mianowany młodszym instruktorem ze starszeństwem od dnia 1 września 1936 r. W 1937 r. Lgocki wraz z żoną Janiną oraz dziećmi Wiesławem, Krystyną i Danutą odwiedzili rodzinę Jerzego w Dworze w Łopusznej. 1 września 1937 r. mianowany został dowódcą II Oddziału Warszawskiej Straży Ogniowej. Uchwałą ZG ZSP z dnia 30 października 1937 r. nr 38/8, zatwierdzoną następnie uchwałą Rady Naczelnej ZSP RP z dnia 7 grudnia 1937 r. nr 50/2 został przyjęty do Korpusu Technicznego Związku w stopniu instruktora od dnia 1 stycznia 1937 r. ze starszeństwem w Korpusie Technicznym z dnia
1 marca 1934 r. 24 marca 1938 r. brał udział jako przedstawiciel WSO w posiedzeniu Komisji dla spraw obrony przeciwlotniczej i bezpieczeństwa przeciwpożarowego Zamku Królewskiego w Warszawie. W okresie od 23 września do 1 października 1938 r. stał na czele Ochotniczego Korpusu Zaolziańskiego. W ciągu kilku dni do OKZ zgłosiło się ok. 80 tysięcy ochotników.

Komenda biura werbunkowego. Od lewej por. Wł. Gałczyński, J. Lgocki, adiutant por. J. Werecki,
por. S. Chorzewski, por. St. Szopiński.
Fot. NAC.

W listopadzie 1938 r. wziął udział w przekazaniu kopii obrazu Matki Bożej Częstochowskiej ufundowanej ze środków zebranych przez warszawskie środowisko Związku Powstańców Śląskich i Ochotniczego Korpusu Zaolziańskiego dla kościoła parafialnego w Karvinie. Przekazanie odbyło się z udziałem m.in. oraz o. Piusa Przeździeckiego OSPPE – generała Zakonu Świętego Pawła Pierwszego Pustelnika, O. Justyna Nipockiego – Kustosza Jasnej Góry oraz autorki obrazu Stefanii Łazarskiej. Awansowany został na majora rezerwy w korpusie oficerów artylerii ze starszeństwem z dnia 19 marca 1939 r. Brał udział w akcji gaszenia Dworca Głównego w Warszawie w dniu 6 czerwca 1939 r., podczas której został ranny. Znalazł się w gronie ponad 60 strażaków odznaczonych Krzyżami Zasługi za udział  w akcji ratunkowej Dworca Głównego. Uroczysta dekoracja z udziałem m.in. ministra komunikacji Juliusza Ulrycha oraz Komisarza Rządu na Miasto Stołeczne Warszawa Władysława Jaroszewicza, odbyła się 7 czerwca 1939 r. na Placu Piłsudskiego. Dekoracji dokonał premier Felicjan Sławoj Składkowski. 9 czerwca 1939 r. wziął udział w pogrzebie Jana Sokolika, strażaka zmarłego w czasie gaszenia Dworca.

Jerzy Lgocki na pogrzebie Jana Sokolika.
Fot. NAC.

Przed wybuchem wojny był aktywnym działaczem Związku Powstańców Śląskich – pełnił funkcję Komendanta Okręgu ZPŚ w Warszawie oraz członka zarządu Grupy Miejscowej w Warszawie. We wrześniu 1939 r. czynnie uczestniczył w obronie Warszawy. Od 2 września 1939 r. stał na czele dzielnicy Okęcie Ośrodka Pożarniczego Obrony Warszawy (wydzielonej z dzielnicy Północ) od 7 września 1939 r. pełnił funkcję oficera liniowego oraz zastępcy dowódcy dzielnicy Północ, na tym stanowisku pozostał do końca obrony Warszawy. Lgocki był jednym z założycieli Związku Polski Niepodległej, konspiracyjnej organizacji założonej 29/30 września 1939 r. przez członków Grupy Stołecznej ZPŚ. ZPN polecił Lgockiemu, jako zawodowemu strażakowi włączenie do konspiracji strażaków. 23 grudnia 1939 r., w czasie spotkania w siedzibie II Oddziału WSO powołano do życia Strażacki Ruch Oporu „Skała”. Lgocki został wybrany na Komendanta Głównego „Skały”. W konspiracji używał pseudonimu „Jastrząb”, którego używał w czasie III powstania śląskiego. W lutym 1940 r. objął po zmarłym Feliksie Nowotnym stanowisko Komisarycznego Kierownika Technicznego Pożarnictwa na terenie Guberni Generalnej w Polsce (der Technische Leiter für das Feuerlöschwesen im Generalgouvernement, w świetle rozporządzenia o ochronie przed pożarami w GG zwany głównym urzędowym doradcą technicznym dla straży pożarnych w GG) – naczelnego organu fachowego związanego z ochroną przeciwpożarową. W związku z objęciem funkcji Kierownika Technicznego złożył dowództwo nad II Oddziałem WSO. Jego następcą został Henryk Empacher.

Jedno z pism KTP J. Lgockiego
Fot. Archiwum Komendy Głównej PSP

Do jego zadań jako KTP należał nadzór fachowy nad wszystkimi strażami w GG oraz nadzór nad rozwojem techniki pożarniczej, dyspozycja kadrą oficerską pożarnictwa, prowadzenie prac szkoleniowych, rozdzielnictwo sprzętu, urządzeń i umundurowania. Z racji pełnionej funkcji zorganizował w marcu 1940 r. spotkanie poświęcone organizacji polskich organów zawodowych pożarnictwa na terenie Generalnego Gubernatorstwa oraz powołania polskich fachowych organów pożarnictwa, które miały sprawować kierownictwo i nadzór nad polskimi strażami zawodowymi i ochotniczymi. Do innych jego aktywności podejmowanych jako KTP należy m.in. przeprowadzanie wizytacji i inspekcji (np. straży pożarnej w Jędrzejowie w 1940 r., czy koszar I oddziału Miejskiej Straży Pożarnej w Krakowie 27 maja 1942 r.)
i podejmowanie starań o zapewnienie materiałów do produkcji motopomp. Część
z realizowanych zadań przez Lgockiego jako Komisarycznego Kierownika Technicznego była stricte powiązana z działalnością konspiracyjną, m.in. powołanie i bezpośredni nadzór nad Centralną Szkołą Pożarniczą (był autorem nazwy szkoły, która rozpoczęła działalność w gmachu dawnego Centralnego Ośrodka Wyszkolenia Pożarniczego w 1940 r., aktualnie w jej miejscu znajduje się Akademia Pożarnicza), w której oficjalnie prowadzono szkolenia i kursy dla oficerów, podoficerów i szeregowych strażaków, konspiracyjny program kształcenia obejmował wychowanie patriotyczne, zasady obsługi broni, podstawy musztry i taktyki oraz szkolenie wojskowe, realizowane m.in. w Powiatowej Szkole Pożarnictwa w Starym Sączu.

Płk poż. Jerzy Lgocki i ppłk poż. Józef Mikuła w czasie wizyty w Radomiu, 1942 r.
Fot. Centralne Muzeum Pożarnictwa w Mysłowicach

Innym przykładem działalności Lgockiego jest wprowadzenie stopni i mundurów wzorowanych na przedwojennych polskich mundurach, wg. Józefa Mikuły celem podtrzymywania ducha obywateli polskich i łagodzić będzie duchowo skutki okupacji. Stopnie zatwierdzono zarządzeniem Dowódcy Policji Porządkowej w GG z dnia 31 lipca 1942 r. i z niewielkimi zmianami obowiązywały do momentu wydania zarządzenia Ministra Gospodarki Komunalnej z dnia 28 sierpnia 1951 r. o umundurowaniu, oznakach i dystynkcjach personelu technicznego komend straży pożarnych. Był wykładowcą na I okupacyjnym kursie oficerskim w CSP (trwający w okresie od 20 września 1942 r. do 28 lutego 1943 r.). Obawiając się dekonspiracji w listopadzie 1942 r. upozorował wypadek i uprowadzenie przez partyzantów na drodze z Krakowa do Warszawy w okolicach Skarżyska. Na stanowisku  Kierownika Technicznego zastąpił go Tadeusz Busza, wcześniejszy zastępca Kierownika Technicznego oraz Komisaryczny Instruktor Pożarnictwa w Dystrykcie Krakowskim. Po „rezygnacji” nadal pozostał na stanowisku Komendanta Głównego „Skały”. Ukrywał się m.in. w Radomiu (w mieszkaniu swojego zastępcy Józefa Mikuły, komendanta okręgu radomskiego „Skały” oraz instruktora pożarniczego dystryktu radomskiego), w Krakowie (w mieszkaniu Edwarda Żołdaniego, komendanta okręgu krakowskiego „Skały” oraz Instruktora Pożarniczego Dystryktu Krakowskiego) w Nowym Sączu (w mieszkaniu komendanta Zawodowej Straży Pożarnej przy ul. Grzybowskiej 1) i Warszawie (w mieszkaniu przy ul. Królewskiej 27, w mieszkaniu teściów Tadeusza Glazera przy Barskiej 25). Z jednostkami terenowymi utrzymywał kontakt za pomocą oficerów do zadań specjalnych. Z jego inicjatywy powstał oddział partyzancki złożony z 32 słuchaczy CSP, który pod dowództwem Leopolda Kiersznowskiego ps. „Staszek” zaatakował w dniu 21 października 1943 r. posterunek granatowej policji w Skrzydlnej. W dniach 21 – 22 października Niemcy przeprowadzili obławę, w wyniku której zginęło 5 członków oddziału, kilku zostało rannych oraz aresztowano 2 osoby, w tym córkę Lgockiego, Krystynę, która w oddziale pełniła funkcję sanitariuszki. Następstwem akcji były masowe aresztowania strażaków w Dystrykcie Krakowskim. W listopadzie przybył do Krakowa, aby omówić z członkami „Skały” w okręgu krakowskim planowaną akcję rozbicia więzienia w Nowym Sączu, gdzie więzieni byli uczestnicy akcji w Skrzydlnej oraz członkowie komendy powiatowej „Skały” w Nowym Sączu. Ze względu na przeniesienie więźniów do więzienia na Montelupich w Krakowie odstąpiono od planów. Po rozpoznaniu, że aresztowana Krystyna Lgocka jest córką Komendanta „Skały”, kierownik wydziału VI-A przy dowódcy Sipo, Alfred Spilker poinformował, że dowódca Sipo i SD
w GG, SS-Brigadeführer Walter Bierkamp planuje aresztowanie ogółu polskich strażaków pod zarzutem działalności w ruchu oporu. Z inicjatywy Heinricha Hamanna do celi w której przebywała Krystyna został wprowadzony fałszywy więzień, któremu Krystyna przekazała gryps na warszawski adres rodziny przy ul. Królewskiej 27. Istnieją dwie wersje aresztowania Lgockiego – wg pierwszej aresztowany został 13 listopada 1943 r. w Warszawie przed spotkaniem z żoną Janiną i córką Danutą, wg drugiej aresztowany został wraz z żoną i córką w styczniu 1944 r. w swoim mieszkaniu przy ul. Królewskiej. Po kilkumiesięcznym pobycie na Pawiaku, Lgocki 25 maja 1944 r. został osadzony w KL Stutthof, gdzie został zakwalifikowany jako więzień polityczny, otrzymał numer obozowy 36 167 i został osadzony w bloku XIX. Zaangażował się w działalność w obozowej konspiracji dowodzonej przez Zygmunta Rylskiego. We wrześniu lub październiku 1944 r. został przeniesiony do
KL Neuengamme, gdzie otrzymał numer 60 198. Zmarł w obozie 25 stycznia 1945 r. z powodu osłabienia mięśnia sercowego.  

Informacja o śmierci J. Lgockiego w dniu 25 stycznia 1945 r. (z błędną datą urodzenia oraz błędnym zapisem nazwiska Igocki).
Fot. Arolsen Archives

31 października 2018 r. w związku ze 125. Rocznicą urodzin Jerzego Lgockiego, na cmentarzu parafialnym w Łopusznej został poświęcony jego symboliczny grób. Złożono w nim urnę zawierającą ziemię z KL Stutthof i KL Neuengamme. Uroczystości te nie zostały objęte patronatem honorowym Komendanta Głównego PSP ze względu na ich historycznych charakter. W październiku 2019 r. przy kościele pw. Św. Trójcy w Łopusznej został posadzony poświęcony mu dąb pamięci. W piśmie z dnia 20 grudnia 2019 r. Przewodniczący Sejmowej Komisji Kultury i Środków Przekazu pisał, że mając na uwadze bohaterskie czyny i szczególne zasługi Jerzego Lgockiego ps. „Jastrząb” dla historii Polski, zaproponuję Komisji podjęcie inicjatywy uchwałodawczej dla uczczenia Jego pamięci uchwałą okolicznościową
w 75. rocznicę śmierci. Inicjatywa ta nie spotkała się z przyjęciem przez Komisję Kultury i Środków Przekazu, gdyż uchwały okolicznościowej nie uchwalono. 20 czerwca 2021 r. odsłonięty został pomnik upamiętniający setną rocznicę wymarszu ochotników pod dowództwem Lgockiego na III powstanie. Stanął on przy ulicy Powstańców Śląskich, która otrzymała nazwę 20 czerwca 1979 r. z inicjatywy ostatnich żyjących powstańców z 2. baterii artylerii.  

W związku z objęciem przez niego urzędu Kierownika Technicznego Pożarnictwa i z pozoru bliskich stosunkach z władzami okupacyjnymi, był niejednokrotnie oskarżany przez wywiad ZWZ-AK o zdradę i o pracę w Gestapo. Mimo, że „Skała” współpracowała z Armią Krajową, i do momentu wejścia w skład Korpusu Bezpieczeństwa w listopadzie 1943 r. była objęta akcją scaleniową, zdarzały się przypadki zwalczania „Skały” przez AK, jak choćby w Rzeszowie, gdzie skierowanemu w celu tworzenia struktur „Skały” Stanisławowi Komorowskiemu przedstawiciele ZWZ oznajmili, że organizacja Lgockiego jest nielegalna i nie pozwolimy w podokręgu na próby. Proszę przyjąć to jako ostrzeżenie pierwsze i ostatnie. Przeciwników likwidujemy […]. Równie wrogo odnosiła się Polska Armia Ludowa, której dowódca Henryk Borucki ps. „Czarny” zatwierdził w kwietniu 1943 r. wyrok śmierci na Lgockiego. Z jego polecenia został zorganizowany na niego nieudany zamach przy ul. Grzybowskiej w Warszawie. Borucki w czasie powojennego przesłuchania opisywał Lgockiego, jako osobę powiązaną jednocześnie z Oddziałem II Informacyjno-Wywiadowczym Komendy Głównej AK i Gestapo. Doniesieniom o zdradzie przeczą przede wszystkim relacje członków „Skały” z bezpośredniego kręgu Lgockiego, który potwierdzali, że popierał Rząd Londyński („Skała” wchodziła w skład prosikorszczackiego Centralnego Komitetu Organizacji Niepodległościowych) i liczył, że po zakończeniu wojny Rząd przyzna, że funkcję przyjął na wyraźne polecenie władz Polskiego Państwa Podziemnego oraz antyniemiecka postawa okazywana już od III powstania śląskiego. W piśmie Szefostwa Biur Wojskowych KG AK z dnia 21 kwietnia 1943 r. stwierdzono, że Lg. jest dobrym Polakiem (ma jednak wielu wrogów). Kontakty „towarzyskie” z Niemcami były wielokrotnie wykorzystywane m.in. w celu uzyskania zwolnień z obozów koncentracyjnych lub w celu uzyskania wglądu w korespondencje służbową i wykorzystania informacji do celów konspiracyjnych. W czasie okupacji Lgocki miał pełnić funkcję komendanta Wojskowego Korpusu Służby Bezpieczeństwa, podporządkowanego Szefostwu Biur Wojskowych KG AK. Na chwilę obecną nie udało się zweryfikować tej informacji w relacjach i zachowanych dokumentach z okresu okupacji. Wszelkie próby zdeprecjonowania Lgockiego należy traktować jako element walki politycznej między AK a „Skałą”, a nie jako prawdziwe doniesienia o zdradzie.    

Symboliczny grób J. Lgockiego na cmentarzu parafialnym w Łopusznej.
Fot. A.S.

Ordery i odznaczenia: Krzyż Srebrny Orderu Wojennego Virtuti Militari (nadany dekretem Naczelnego Wodza nr 2639 z dnia 2 lutego 1921 r., nr Krzyża 964), dwukrotnie Krzyż Walecznych (po raz pierwszy za wojnę z bolszewikami w 1921 r., po raz drugi w 1923 r. za męstwo i odwagę wykazane w czasie powstania na Górnym Śląsku. Sam Lgocki utrzymywał, że Krzyżem Walecznych odznaczony został 4 krotnie), dwukrotnie Złoty Krzyż Zasługi (po raz pierwszy w 10 listopada 1938 r. za zasługi na polu pracy społecznej, po raz drugi 6 czerwca 1939 r. za zasługi w służbie państwowej. Za udział w akcji gaszenia pożaru Dworca Centralnego w Warszawie, został przedstawiony przez Prezydenta m. st. Warszawy, Stefana Starzyńskiego, do odznaczenia Srebrnym Krzyżem Zasługi), Medal Niepodległości (29 grudnia 1933 r. za pracę w dziele odzyskania niepodległości. Odznaczenia nie przyjął, wskazując, że jego działalność niepodległościowa miała charakter wyraźnie bojowy. Komitet Krzyża i Medalu Niepodległości trzykrotnie odrzucał wnioski o nadanie Krzyża Niepodległości i Krzyża Niepodległości z Mieczami na posiedzeniach w dniach 14 grudnia 1936 r., 25 czerwca 1938 r. i 13 marca 1939 r.), Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918 – 1921 (b.d.), Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości (b.d.), Wstęga Waleczności i Zasługi I klasy (1921, we wniosku o nadanie Krzyża Niepodległości z Mieczami znajduje się informacja, że Lgocki otrzymał Krzyż na Śląskiej Wstędze Waleczności i Zasługi I klasy), Gwiazda Górnośląska (b.d.), Odznaka Pamiątkowa 2. baterii artylerii (1921), odznaka „Chrobrej Załodze” (19 lutego 1919 r., nr legitymacji 69). Ponadto odznaczony został austro-węgierskimi odznaczeniami: Krzyżem Zasługi Wojskowej (Militärverdienstkreuz) III Klasy (1917), Medalem Waleczności (Tapferkeitsmedaille) I Klasy (1916)oraz Krzyżem Wojskowym Karola (Karl-Truppenkreuz) (1917/1918). Nadal trwają starania o pośmiertne uhonorowanie Lgockiego – odrzucony został wniosek o pośmiertne odznaczenie Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski (wniosek wpłynął do Biura Odznaczeń i Nominacji Kancelarii Prezydenta RP w dniu 31 lipca 2018 r.) oraz Krzyżem Komandorskim OOP (2020). Na podstawie uchwały nr XLIX/536/2023 Rady Gminy Nowy Targ z dnia 19 października 2023 r. otrzymał pośmiertnie tytuł „Honorowy Obywatel Gminy Nowy Targ”

Uchwała Rady Gminy Nowy Targ w sprawie przyznania tytułu
„Honorowy Obywatel Gminy Nowy Targ” J. Lgockiemu.

Rodzina:        
Prawnuk Leona Przerwy – Tetmajera, wnuk Kazimierza Lgockiego – uczestnika powstania krakowskiego z 1846 r. Od 7 stycznia 1918 r. żonaty z Janiną Ustupską (ur. 26 grudnia 1890 r. w Zakopanem, zm. 24 października 1967 r. w Ottawie. Janina była siostrą Jerzego Ustupskiego – olimpijczyka, członka ZWZ-AK ps. „Tatar”, „Krzyś” i uczestnika powstania warszawskiego. Za pośrednictwem Ustupskiego, Lgocki kontaktował się z Julianem Zubkiem ps. „Tatar” – kurierem na trasie Warszawa – Budapeszt oraz późniejszym dowódcą 9 kompanii III batalionu 1 Pułku Strzelców Podhalańskich AK. Ustupski w imieniu Lgockiego w czerwcu 1942 r. proponował Zubkowi wstąpienie do „Skały”, ten jednak odmówił ze względu na to, że ten działał już w ZWZ-AK), miał 3 dzieci – Wiesława Aleksandra (ur. 21 maja 1919 r. w Nowym Targu, zm. 29 listopada 1943 r. w więzieniu na Montelupich w Krakowie) – członka „Skały” ps. „Jastrzebiec”, absolwenta I okupacyjnego kursu oficerskiego na CSP i uczestnika akcji w Skrzydlnej, zamordowanego przez Niemców w czasie buntu więźniów w więzieniu na Montelupich w Krakowie w 1943 r.; Krystynę Zofię (ur. 28 września 1923 r. w Radziwiłłowie, zm. 28 czerwca 2022 r. w Ottawie) – członka „Skały” i AK, więźniarkę Montelupich i KL Ravensbrück, po wojnie wyszła za mąż za Kazimierza Orlik- Rückemanna (ur. 20 maja 1925 r., zm. 10 sierpnia 2019 r. w Ottawie, syna generała Wilhelma Orlik- Rückemanna, ostatniego dowódcy Korpusu Ochrony Pogranicza) oraz Danutę Aleksandrę Marię (ur. 26 marca 1926 r. w Radziwiłłowie, zm. 1998 r.) – więźniarkę Pawiaka i KL Ravensbrück, żonę Andrzej Górskiego (ur. 4 marca 1921 r. w Poznaniu, zm. 28 stycznia 2013 r.) – lotnika  300 Dywizjonu  „Ziemi Mazowieckiej”, dwukrotnego kawalera Krzyża Walecznych. Zmarli bezpotomnie, pochowani zostali w Doylestown w Pensylwanii. Ze związku Krystyny i Kazimierza przyszło na świat dwoje dzieci – Jerzy (George) Wiesław (ur. 1947 r., zm. 7 lutego 2016 r.) oraz Andrzej (ur. 1951 r.), ich dzieci mieszkają w Szwecji oraz Kanadzie. Zmarła w czerwcu 2022 r. w Ottawie. Krystyna Orlik-Rückemann była ostatnim żyjącym członkiem Strażackiego Ruchu Oporu „Skała”, w Polsce był nim płk. poż. Władysław Pilawski (ur. 29 grudnia 1913 r. w Czarnkowie, zm. 20 maja 2017 r. tamże). Lgocki był także spokrewniony z Włodzimierzem Tetmajerem (który był świadkiem na ślubie Aleksandra i Anieli), poetą Kazimierzem Przerwą – Tetmajerem oraz Janem Włodzimierzem Lgockim – pierwszym dyrektorem Zakładu Ubezpieczeń Społecznych.  

Stoją od lewej: Ludwik Fajans, Kazimierz Orlik-Rückemann, gen. Wilhelm Orlik-Rückemann, siedzą od lewej: Ludwika Fajans, Róża Fajans (żona Wilhelma) na kolanach z wnukiem Andrzejem oraz Krystyna z synem Jerzym Wiesławem. Okolice Londynu, 1952 r.
Zbiory K. Orlik-Rückemanna

W walkę o niepodległość w czasie I wojny światowej zaangażowani byli także kuzyni Lgockiego – Stefan (ur. 23 stycznia 1894 r. w Wolicy, zm. 2 kwietnia 1974 r. w Szymbarku – kawaler Orderu Virtuti Militari, żołnierz 3 Pułku Piechoty II Brygady Legionów Polskich, wójt gminy Łopuszna w latach 1935 – 1939 i poseł na Sejm Rzeczypospolitej Polskiej V kadencji w latach 1938 – 1939 z ramienia Obozu Zjednoczenia Narodowego) oraz Wawrzyniec Lgocki (ur. 5 sierpnia 1891 r. w Wolicy, zm. 6 kwietnia 1943 r. w Łopusznej, naczelnik Drużyny Podhalańskiej w Łopusznej, żołnierz 3 Pułku Piechoty II Brygady Legionów Polskich).

Arkadiusz Stefaniak-Guzik

Bibliografia
Archiwa
Archiwum Instytutu Józefa Piłsudskiego w Nowym Yorku, Karta ewidencyjna J. Lgockiego, sygn. IJP 247, k. 2-5; Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej, Protokół przesłuchania H. Boruckiego z dnia 7.11.1946 r., sygn. 0330/246, t. 4, k.76; Komenda Główna Armii Krajowej. Oddział VIII Szefostwo Biur Wojskowych. Wojskowy Korpus Służby Bezpieczeństwa (WKSB). Sprawa Jerzego Lgockiego – agenta gestapo i prowokatora, meldunki, raporty, protokoły, notatki służbowe z 1956 r. i 1957 r. dotyczące tych akt, sygn. IPN BU 1558/126; Archiwum Instytutu Polskiego im. Gen. Wł. Sikorskiego w Londynie, Sprawozdanie z 3-tygodniowego pobytu w kraju (listopad 1940), sygn. PRM.46A; Archiwum Komendy Głównej Państwowej Straży Pożarnej w Warszawie – sygn. 318/130 – pismo do druha Jerzego Lgockiego z dn. 7.09.1936 r. sygn. A-II-2, pismo do Jerzego Lgockiego, dowódcy II Oddziału WSO z dn. 18.12.1937 r. sygn. A.2020/195, pismo Prezesa ZSP RP do Departamentu Administracyjnego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych z dn. 8.09.1936 r., tłumaczenie pisma Budapesztańskiej Straży Pożarnej do ZSP RP z dn. 4.08.1936 r. sygn. 4725/1936, wykaz stanu służby, nr akt A.II.C2/140; Archwium Państwowe w Łodzi – sygn. 573, Łódzka Ochotnicza Straż Pożarna w Łodzi – Pismo L. A.II.2 z dn. 31.03.1936 r.; Pismo kpt. Jerzego Lgockiego do Zarządu OSP Łódź w Łodzi z dn. 18.04.1936 r.; Archiwum Muzeum Stutthof w Sztutowie, sygn. 1-IIB-10, Listy transportowe więźniów; Archiwum Muzeum Tatrzańskiego w Zakopanem, sygn. AR/NO/916 – Wł. Cielecki, Spis ochotników powstańców walczących w szeregach 2. Baterii Artylerii; Wł. Cielecki, Wspomnienia z wymarszu ochotników na III Powstanie Śląskie z Zakopanego w dniu 3 maja 1921 r.; Archiwum Parafii Św. Trójcy w Łopusznej, Księga chrztów, T. VI, str. 94, poz. 32; Archiwum Stowarzyszenia Pamięci Strażackiego Ruchu Oporu „Skała” – relacja Leona Korzewnikjanca z dn. 4.12.1967 r,.; relacja dr Wacława Grzankowskiego ps. „Prus”; L. Kiersznowski, Wspomnienia o Komendancie Strażackiego Ruchu Oporu „SKAŁA”, mps., Warszawa 1974; L. Kiersznowski, życiorys z dn. 2.06.1959 r., Archiwum Wojskowego Instytutu Historycznego, Związek Walki Zbrojnej – Armia Krajowa, sygn. III/19/21, t. 13, str. 126, syng. III/31/19, s. 150; Archiv der Universität Wien: sygn. Jur. Nat. 533, Nationale der Studierenden der Juridischen Fakultät Wintersemester 1912/13 L, str. 119; sygn. Jur. Nat. 552, Nationale der Studierenden der Juridischen Fakultät Sommersemester 1913 L, str. 91; sygn. Jur. Nat. 571, Nationale der Studierenden der Juridischen Fakultät Wintersemester 1913/14 L, str. 127; Centralne Archiwum Wojskowe – sygn. AP ofic. 4320, LGOCKI Jerzy MN 29.12.1933, odrzuc. 14.12.1936, odrzuc. 25.06.1938, odrzuc. 13.03.1939 – List J. Lgockiego do Biura Komitetu Krzyża i Medalu Niepodległości z dnia 20.07.1932 r., List J. Lgockiego do Komitetu Krzyża i Medalu Niepodległości w Warszawie z dn. 5.02.1937 r., rozkaz pożegnalny por. Jerzego Lgockiego z dnia 2.07.1921 r., pochwała i świadectwo służby z dn. 30.06.1921 r., Zaświadczenie o nadaniu Śląskiej Wstęgi Waleczności I Klasy z dn. 6.11.1930 r., sygn. PAWLICA Józef MN 5.11.1935, odrzuc. życiorys i przebieg pracy ideowo-niepodległościowej Józefa Pawlicy, oświadczenie Jerzego Lgockiego; sygn. KASTYAK Rudlf MN 5.08.1937, życiorys i przebieg pracy ideowo-niepodległościowej Rudolfa Kastyaka; Kolekcja Powstania Górnośląskie, sygn. I.130.67.1, sygn. I.130.5.30, sygn.. I.130.5.26, sygn.. I.130.5.12; Sygn. KOWALSKI Jan, I.482.62-5267, VM, Kwestjonariusz Kawalera Virtuti Militari z dn. 28.05.1933 r.; wniosek na odznaczenie orderem „Virtuti Militari” z dn. 27 września 1920 r.; Wykaz osadników wojskowych na ziemiach wschodnich, sygn. LGOCKI Jerzy I.300.1.693, 92, 65, I.300.1.696, 50, I.300.1.704, 78, I.300.1.712, 47, I.300.1.718; sygn. I.300.1.716, 183, I.300.1.698, 48, I.300.1.690, 383, 408; Centralne Muzeum Pożarnictwa w Mysłowicach – B. Bauer, Wspomnienia o płk Jerzym Lgockim, mps., s.a, ss. 8; St. Komorowski, rozmowa z płk. Jerzym Lgockim, mps., s.a., str. 7-8; ITS Archives, Bad Arolsen, sygn. 1.1.30.1/3417813, Death lists (postwar compilation from the death books Neuengamme), sygn. 1.1.30.1/3413039 Prisoner death certificates Neuengamme; Jagiellońska Biblioteka Cyfrowa: Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkiem Księstem Krakowskiem na rok 1901, Lwów, 1901 r., str. 321; Muzeum Więzienia Pawiak, relacja Tadeusza Domańskiego; Studium Polski Podziemnej w Londynie, sygn. BI/338, M. Foedrowitz, Wywiad udzielił Heinrich Hamann, Hannover 1993 r., str. 14-16; United States Holocaust Memorial Museum, ID Card no. 6156; Post war documents Tracing and Documentation file; Wiener Stadt-und Landesarchiv, Residential registration record (e-mail do autora z dn. 5.07.2023 r.).

Publikacje
A. Tuliński, 6 Armia Wojska Polskiego w wojnie polsko-bolszewickiej w 1920 r., Warszawa 2020 r., str. 866;
J. Wilczur – Garztecki, Armia Krajowa. Za i przeciw, Wrocław 2006 r., str. 125 – 126; R. Rybka, K. Stepan, Awanse oficerskie w Wojsku Polskim 1935 – 1939, Warszawa 2021 r., str. 676; J. Moniczewski, L. Buczak, L. Mazan, A tu się pali jak cholera, szkice z dziejów krakowskiej straży pożarnej, Kraków 2010 r., str. 93; J. K. Wroniszewski, Barykady września, obrona Warszawy w 1939 roku, Warszawa 1984 r., str. 38, 67; O. Borzęcki, Brygada Korwina w szeregach ZWZ-AK w latach 1941-1943 w: Dzieje Najnowsze, r. XLVII, 3, Warszawa 2015 r., str. 52, 58; A. Stefaniak-Guzik, Człowiek twardy, jak „Skała” w: Muzealny Rocznik Pożarniczy T. XIV (2018-2020), Mysłowice 2020 r., str. 74-81; Druga Lista Oficerów Rezerwowych W.P., Warszawa 1922 r., str. 29; A. Stefaniak-Guzik, A. Drab, Górale w III powstaniu śląskim w: Almanach Nowotarski nr 25, Nowy Targ 2021 r., str. 221 – 234; M. Żemełko, Historia jednej wyprawy, praca na konkurs „Historia Liceum Ogólnokształcącego w Zakopanem”, mps., Zakopane 1997 r.; A. Boniecki, Herbarz Polski, t. 14 art. 275 poz. 179; D. Luberda, Jackowa zagroda. Łopuszna 1813-2013, Nowy Targ 2014 r., str. 105-110; F. Jałosińska, Kalendarium Dziejów Jasła od 1901 do 1938 roku, Jasło 2006 r., str. 101; Kalendarz informator sądowy na rok 1934, Warszawa 1934 r., str. 74; M. Ceglarek, St. Gulak, Kapelani Naczelnika Państwa i Naczelnego Wodza Wojska Polskiego oraz Prezydentów Rzeczypospolitej Polskiej w okresie międzywojennym, Nowy Targ 2018 r., str. 36; G. Łukomski, B. Polak, A. Suchcitz, Kawalerowie Virtuti Militari 1792-1945. Wykazy odznaczonych za czyny lat 1863-1864, 1914-1945, Koszalin 1997 r., str. 215; W. Długoborski, Katowice, ich dzieje i kultura na tle regionu, Katowice 1976 r., str. 76; I. Nowak, Krew za papierosa w: Godzina druga. Walki pod Górą św. Anny w czasie trzeciego powstania na Górnym Śląsku. (Wspomnienia uczestników), Warszawa 1959, str. 188-190; J. Łamaszewski, Wł. Pilawski, Księga pamięci funkcjonariuszy pożarnictwa i strażaków ochotników 1939-1945, Warszawa 1986, str. 127-128; Z. Zarzycka, Lgocki Jerzy (1982-1945) w: Encyklopedia Powstań Śląskich, Opole 1982, str. 271-272; T. Gąsiorowski, Lgocki Jerzy „Jastrząb”, „Jerzy” w: Małopolski Słownik Biograficzny Uczestników Działań Niepodległościowych 1939-1956, T. IV, Kraków 1999, str. 110-111; M. Smarduch, Łopuszna, mała ojczyzna, Kraków 2008, str. 15; F. Machay, Moja droga do Polski, Kraków 1992, str. 100, 113-116; J. J. Terej, Na rozstajach dróg. Ze studiów nad obliczem i modelem Armii Krajowej, Wrocław 1980, str. 116-117; A. Karlisz, Na straży wschodnich rubieży. Biografia ostatniego dowódcy KOP gen. bryg. Wilhelma Orlik-Rückemanna (1894-1986), Warszawa 1999, str. 131, 133, 140, 141; J. Bieniek, Nowosądecka „Skała” w: Rocznik Sądecki, tom X – XI, Nowy Sącz 1969/70, str. 373 – 384; L. Głowacki, Obrona Warszawy i Modlina na tle kampanii wrześniowej 1939 r., Warszawa 1985, str. 219; S. Kuta, Ochotnicze Straże Pożarne w Polsce Ludowej 1944-1975, Warszawa 1987, str. 53; J. Mikuła, Opowiadanie o Strażackim Ruchu Oporu „Skała” na terenie byłej Generalnej Guberni podczas II Wojny Światowej, mps., s.a,. s.l., str. 12 – 15, 25, 26, 35, 37-43; Wł. Pilawski, Organizacja ochrony przeciwpożarowej na ziemiach polskich w latach 1939 – 1945 w: Muzealny Rocznik Pożarniczy T. 2 (1991), Łódź 1992 r., str. 32; W. Grabowski, Organy bezpieczeństwa i wymiar sprawiedliwości Polskiego Państwa Podziemnego, Warszawa 2005 r., str. 80; St. Mertens, Parafia NSPJ w Nowym Targu. Zarys minionych 50 lat (1962 – 2012), Kraków 2012 r., str. 27, R. Domańska, Pawiak: więzienie gestapo: kronika 1939-1944, Warszawa 1978 r., str. 464; M. Owsiński, Polscy więźniowie polityczni w obozie Stutthof 1939-1945, Toruń 2001 r., str. 112; Wł. Borodziej, A. Chmielarz, A. Friszke, A.K. Kunert, Polska Podziemna 1939-1945, Warszawa 1991 r., str. 379; A. Gąsiorowski, Polska Armia Ludowa 1943–1945 Studia. Fakty-mity-tajemnice, Gdańsk 2018 r., str. 226-227; W. Grabowski, Polska tajna administracja cywilna 1940 – 1945, Warszawa 2003 r., str. 123; M. Wrzosek, Powstańcze działania zbrojne w 1921 r. w opolskiej części Górnego Śląska, Opole 2011 r., str. 46; Przygotowania obronne państwa 1935–1939, tom. VI/1, Warszawa 2014 r., red. A. Wesołowski, str. 390; W. Żarnowski, Rather die than betray the cause. The Gestapo Detention Center at Aleja Szucha 25, Warszawa 2021 r., str. 64; Ranglisten des Kaiserlichen und Königlichen Heeres, Wiedeń 1918 r., str. 1350, 1374; Rocznik Oficerski 1923, Warszawa 1923 r., str. 725, 844; Rocznik Oficerski 1924, Warszawa 1924 r., str. 648, 769; Rocznik Oficerski Rezerw, Warszawa 1934 r., str. 135, 634; T. Bednarczyk, Rys historyczny Organizacji Wojskowej – Kadry Bezpieczeństwa – Armii Krajowej, sikorszczycy w ruchu oporu. Wrzesień 1939 – do stycznia 1945, Warszawa 1997 r., str. 23, 37, 39-41; J. Giza, Sandecja w Dziennikach Rozkazów Wojskowych w: Almanach Sądecki, nr ¾ (60/61), Nowy Sącz 2007 r., str. 91; St. Bednarski, Sprawozdanie Dyrektora C.K. Gimnazyum św. Jacka w Krakowie za rok szkolny 1913, Kraków 1913 r., str. 147, 160; K. Krotoski, Sprawozdanie Dyrektora C.K. Gimnazyum w Nowym Targu za rok szkolny 1907, Nowy Targ 1907 r., str. 86; Idem, Sprawozdanie Dyrektora C.K. Gimnazyum w Nowym Targu za rok szkolny 1908, Nowy Targ 1908 r., str. 18, 37; Idem, Sprawozdanie Dyrektora C.K. Gimnazyum w Nowym Targu za rok szkolny 1908/9, Nowy Targ 1909 r., str. 81, 107; A. Jaworski, J. E. Wilczur, Strażacka Wierność. Z dziejów strażackiego antyhitlerowskiego ruchu oporu w okupowanej Warszawie w latach 1939-1945, Warszawa 1977 r., str. 22, 59, 73, 75, 126, 128-129, 232, 234; Wł. Pilawski, Strażacki Ruch Oporu „Skała”, Czarnków 2012 r., str. 9-11, 13, 17-22, 25-26, 43, 58, 59, 61; A. Węgrzyn, Straż pożarna w: Wspomnienia, mps., s.a, s.l, str. 27, 28; P. Matusak, Straż Pożarna, Warszawskie Termopile 1939 – 1945, Warszawa 2014 r., str. 33, 53, 63, 72, 78, 80, 86, 104, 117-122, 124, 125, 130, 131, 133, 134, 137, 148-150, 152, 162, 168, 322, 327, 403-405, 407; W. Grabowski, Szefostwo biur wojskowych Komendy Głównej Związku Walki Zbrojnej Armii Krajowej, Warszawa 2001 r., str. 59, 62, 261, 262; E. Długajczyk, Tajny front na granicy cieszyńskiej, wywiad i dywersja w latach 1818-1939, Cieszyn 1993 r., str. 164; K. Dunin-Wąsowicz, Transporty Warszawskie w Stutthofie w: Stutthof. Zeszyty Muzeum nr 2, Wrocław 1977 r., str. 10; St. Bieleń, B. Kwiatkowska-Basałaj, J. Pietrzak-Krekora, M. Pieńkowska, A. Sarna, H. Turska, M. Zdanowski, Tradycje Szkoły Głównej Pożarniczej: monografia systemu kształcenia oficerów kadr pożarniczych 1939-1989, Warszawa 1989 r., str. 26-27; A. Roszkiewicz-Litwinowiczowa, Trudne decyzje. Kontrwywiad Okręgu Warszawa AK 1939-1944, Warszawa 1991 r., str. 27-28; W. Ryżewski, Trzecie powstanie śląskie 1921. Geneza i przebieg działań bojowych, Warszawa 1977 r., str. 370, 375, 395, 407; Wł. Pilawski, Umundurowanie Straży Pożarnych 1887-1982, Warszawa 1994 r., str. 133-134; Walka i martyrologia powstańców śląskich w latach 1939-1945, red. Z. Kapała, Bytom 1991 r., str. 35, 60; K. Dunin-Wąsowicz, Warszawa lat wojny i okupacji 1939-1944. Zeszyt 4, Warszawa 1971 r., str. 94; W. Jabłonowski, Warszawska Straż Ogniowa 1836 – 1939, Warszawa 2001 r., str. 105; Z. Grzywaczewski, J. Stahl – Stal, Wspomnienia strażaków uczestników Powstania Warszawskiego, Warszawa 1992 r., str. 12, 14, 21; Wykaz oficerów, którzy nadesłali swe karty kwalifikacyjne, do Wydziału prac przygotowawczych, dla Komisji Weryfikacyjnej przy Departamencie Personalnym Ministerstwa Spraw Wojskowych, Warszawa 1920 r., str. 44; St. Dąbrowa-Kostka, W okupowanym Krakowie, Warszawa 1972 r., str. 26; J. M. Roszkowski, Zapomniane Kresy. Spisz, Orawa, Czadeckie w świadomości i działaniach Polaków 1895 – 1925, Nowy Targ 2018 r., str. 191, 202; K. Kus, Zarys historii wojennej 6-go pułku artylerii polowej, Warszawa 1929 r., str. 5, 6, 20-24, 28; J. Radzymińska, Zawsze niepodlegli, Wrocław 1991 r., str. 11 – 19; J. Zubek, Ze wspomnień kuriera, Kraków 1988 r., str. 23, 28, 29; E. M. Burzyński, J. Kietlińska, Zwierzyniec i Łopuszna w moich wspomnieniach w: Małopolska. Regiony – regionalizmy – małe ojczyzny, t, XI, Kraków 2009 r., str. 281, 282; Z dziejów Warszawskiej Straży Pożarnej, 150 lat działalności, Warszawa 1986 r., str. 47.

Czasopisma
62 Krzyże Zasługi od Pana Premiera w: Wiadomości Białostockie, nr 156, 8.06.1939 r., str. 1, 2; Akademicy Warszawscy w Powstaniu Śląskim w: Powstaniec, nr 27, 7/11.11.1937 r., str. 24; Jasło, z życia strzeleckiego; nowe władze koła zw. oficerów rezerwy w: Głos Podhala, nr 12, 20.03.1932 r., str. 2; Kronika w: Gazeta Podhalańska, nr 45, 10.11.1918 r., str. 8, 10; Kronika w: Gazeta Podhalańska, nr 47, 24,11.1918 r., str. 4; Kronika żałobna w: Gazeta Podhalańska nr 46, 15.11.1914 r., str. 7; Kronika w: Podhalanin, pismo poświęcone sprawom ekonomiczno-społecznym, nr 7, 1.04.1899 r., str. 3; Listy z kraju – Panama nowotarska w: Naprzód, organ centralny polskiej partii socyalno-demokratycznej, nr 134, 13.06.1913 r., str. 7; Lista zweryfikowanych Niepodległościowców w: Wiadomości Związkowe Związku Powstańców Śląskich, nr 3, 15.08.1939 r., str. 15; Inspekcja Straży Pożarnej w: Kurier Częstochowski, nr 275, 27.11.1940 r., str. 5; Kopja Cudownego Obrazu Matki Boskiej Częstochowskiej dla kościoła w Karwinie w: Gazeta Tygodniowa, nr 48, 27.11.1938 r., str. 569; H. Bajon, Strażacki Ruch Oporu w: Kierunki nr 22 (624), 2.04.1968, str. 9 – 10; Tarnowce ad Jasło w: Głos Podhala nr 49, 4.12.1932 r., str. 2; W Małopolsce rozpoczęli urzędowanie komornicy w: Światowid, nr 3, 14.01.1933 r., str. 4; Wici idą przez kraj… tłumny napływ ochotników do Korpusu Zaolziańskiego w: Ilustrowany Kurier Codzienny nr 266 Kraków, 26.09.1938 r.; Wiec w obronie G. Śląska w: Gazeta Zakopiańska nr 2, 8.05.1921 r., str. 4; Wielki przegląd w Warszawie. Ochotniczy Korpus Zaolziański gotowy do wymarszu za Olzę w: Dziennik Bydgoski nr 223, Bydgoszcz, 29.09.1938 r., str. 7; A. Drozdowski, Zakończenie krakowskich konkursów rolniczych w: Strzelec, nr 49, 7.12.1930 r., str. 10; Zakopane w III powstaniu śląskim w: Powstaniec, nr 5, 30.01.1938 r., str. 8.

Akty prawne
Dziennik Urzędowy Ministerstwa Sprawiedliwości nr 4, Warszawa, 15.02.1933 r.; Dziennik Personalny Naczelnego Wodza, nr 9, 5.03.1921 r.; nr 23, 11.06.1921 r.; nr 40, 23.11.1921 r., str. 1541; nr 28, 15.05.1923 r., str. 265; Dziennik Rozkazów Wojskowych, nr 25, 6.03.1919 r., str. 627.; nr 78, 19.07.1919 str. 1766, 1781; Dziennik Zarządu Miejskiego w mieście Stołecznym Warszawie, nr 43, 16.06.1939 r., str. 2; M.P. 1934 nr 27 poz. 41 Zarządzenie o nadaniu Krzyża Niepodległości z Mieczami, Krzyża Niepodległości oraz Medalu Niepodległości; M.P. 1938 nr 258 poz. 595 Zarządzenie o nadaniu Złotego Krzyża Zasługi; M.P. 1939 nr 130 poz. 305 Zarządzenie o nadaniu Złotego Krzyża Zasługi; M.P. 1951 nr 83 poz. 1152, Zarządzenie Ministra Gospodarki Komunalnej z dnia 28 sierpnia 1951 r. o umundurowaniu, oznakach i dystynkcjach personelu technicznego komend straży pożarnych; Obwieszczenia Publiczne: dodatek do Dziennik Urzędowego Ministerstwa Sprawiedliwości, nr 8, 20.12.1924; Uchwała nr XLIX/536/2023 Rady Gminy Nowy Targ z dnia 19.10.2023 r. w sprawie przyznania tytułu „Honorowy Obywatel Gminy Nowy Targ”; Verordnung über den Feuerschutz im Generalgouvernement vom 22 April 1941 w: Verordnungsblatt für das Generalgouvernement, 1941, Nr. 36 (29 April), str. 219-227.

Strony Internetowe
Z. Todorski, Eksponat tygodnia, Motopompa M00 „Leopolia” z 1943 r.(https://muzeumpozarnictwakotun.
pl/eksponat-tygodnia-2/?fbclid=IwAR0gTiBaX5p96feipgL5ElfGscPZ5vylMyOjEj5-IVZtcZfHGacDR-Pm-Y dostęp 16.06.2023); Urząd Miasta Jasło, Jerzy Ligocki (https://um.jaslo.pl/pl/jerzy-ligocki/ dostęp 16.06.2023); Jasło – artykuł prasowy z roku 1932 (https://www.z-pogranicza.pl/2021/06/jaso-artyku-prasowy-z-roku-1932.html, dostęp 1.07.2023); Jerzy Lgocki nie zapomniany (https://24tp.pl/n/52258?fbclid=IwAR2cf9migSiIrkVGCa9rcwtWAPVSy54K_51K-lwYhXyguA_Cg6Cz9x1TvUo, dostęp 30.06.2023); Kazimierz ORLIK- RÜCKEMANN – obituary (https://ottawacitizen.remembering.ca/obituary/kazimierz-orlik-ruckemann-1076603463, dostęp 20.07.2023); Lgoccy – linia Józefa Lgockiego (https://naszalgota.wordpress.com/dzieje-wsi/herbarz-lgocki/lgoccy/lgoccy-linia-jozefa-lgockiego/ dostęp 30.06.2023); Obituary for George Orlik-Ruckemann (https://www.armstrongfh.ca/memorials/george-orlik-ruckemann/2375227/obituary.php, dostęp 20.07.2023); Obchody 126. Rocznicy urodzin Jerzego Lgockiego, pierwszego Komendanta Strażackiego Ruchu Oporu “Skała” (https://muzeumtatrzanskie.pl/obchody-126-rocznicy-urodzin-jerzego-lgockiego-pierwszego-komendanta-strazackiego-ruchu-oporu-skala/, dostęp 2.07.2023); A. Stefaniak-Guzik, Wspomnienie Krystyny Orlik – Rückemann de domo Lgockiej, wnuczki właściciela dóbr i dworu w Łopusznej (https://podhale24.pl/ rozmaitosci/artykul/85432/Wspomnienie Krystyny_Orlik__Ruckemann_de_domo_Lgockiej_wnuczki wlasciciela_dobr_i_dworu_w_Lopusznej.html dostęp. 30.06.2023); J. Saramowicz; Zajęcie Zaolzia w 1938 roku z perspektywy Kutna (https://muzeumkutno.com/dzieje-kutna/kutno-znane-i-nieznane/wiek-xx/zajecie-zaolzia-w-1928-roku-z-perspektywy-kutna/ dostęp 16.06.2023);

Filmy
Pożar Dworca Głównego w Warszawie, 1939 (http://repozytorium.fn.org.pl/?q=pl/node/8286); Rzeczpospolita Zakopiańska, reż. P. Jaworski, Telewizja Polska S.A., 2018.

Wywiady
Wywiad z Krystyną Orlik-Ruckemann, z dn. 9.10.2018 r., zbiory autora; wywiad z Andrzejem Orlikiem-Ruckemannem z dn. 19.06.2018 r., zbiory autora.

Korespondencja
Pismo Dyrektora Biura Odznaczeń i Nominacji Kancelarii Prezydenta RP do autora z dn. 8.10.2018 r., sygn. BON.0600.370.2018; Pismo KG PSP do autora z dn. 13.09.2018 r., sygn. GK-I-077/64-2/18;
Pismo kierownika Centralnego Archiwum Wojskowego WBH do autora z dn. 31.08.2018 r., sygn. 3827/18;
Pismo Przewodniczącego Komisji Kultury i Środków Przekazu do autora z dn. 20.12.2019 r., sygn.. KSP-142-3-2019; Pismo wicedyrektora Departamentu Uroczystości Urzędu ds. Kombatantów i Osób Represjonowanych do Dyrektora Biura Odznaczeń i Nominacji Kancelarii Prezydenta RP z dn. 30.07.2018 r., sygn. DU8-K0772-711-136-1/18, zbiory autora.