Leon Korzewnikjanc

L. Korzewnikjanc na fotografii z lat 30. XX wieku.
Fot. Archiwum KG PSP

1. Imię i nazwisko: Leon Korzewnikjanc

2. Pseudonim: „Doliwa”

3. Data i miejsce urodzenia: 7.01.1896 r., Mozdok (Osetia, Rosja)

4. Data i miejsce śmierci: 10.06.1978 r., Warszawa

5. Imiona rodziców: Mikołaj, Maria Szach-Nazarowa

6. Wykształcenie: Podstawowe – 7 klas szkoły realnej w Stawropolu Kaukazkim.
Kurs pożarniczy instruktorski w Łodzi – 1925 r., kurs inspektorów wojewódzkich OPL w Warszawie – 1929 r.,

7. Stopień:
a) w Wojsku Polskim: pułkownik KB (1944 r.?)
b) w Straży Pożarnej: major pożarnictwa (1939 r.)

8. Przebieg służby:
a) przed 1939: Po wybuchu I wojny światowej walczył w szeregach Dywizji Kaukaskiej w stopniu rotmistrza. Walczył w Rumunii oraz na Kaukazie. W czasie walk został ranny m.in. w brzuch, szczękę, rękę i nogę. Po wybuchu rewolucji październikowej w 1917 r. walczył w szeregach armii ormiańskiej i do 1921 r. brał udział w walkach z wojskami bolszewickimi. Ewakuował się z Rosji do Turcji, a następnie do Grecji. W czasie walk był 5 krotnie ranny. Do Polski przybył ok. 1920 r. W 1923 r. został członkiem Fabrycznej Straży Pożarnej w Łodzi. W okresie od 19.07. do 30.08.1925 r. uczestniczył w kursie instruktorów pożarnictwa w Łodzi, który ukończył w stopniu dobrym. W okresie od 26.10. do 28.12.1925 r. odbywał praktyki w II oddziale Łódzkiej Ochotniczej Straży Pożarnej, w okresie od 31.12.1925 r. do 3.02.1926 r. w pogotowiu stałym OSP oraz warsztatach samochodowych, w okresie od 4.02.1926 do 14.03.1926 r. w V oddziale fabryki Zjednoczonych Zakładów Przemysłowych K. Scheiblera i L. Grohmana. W okresie od 1.04.1928 r. do 31.12.1929 r. pracował na stanowisku powiatowego instruktora w Łęczycy 10.05.1929 r. został mianowany starszym instruktorem. 5.09.1929 r. wojewoda łódzki nadał mu polskie obywatelstwo. Od 1.01.1930 r. pełnił funkcję powiatowego instruktora pożarnictwa w Kutnie do dnia 1.10.1933 r., kiedy to objął stanowisko Komendanta Miejskiej Zawodowej Straży Pożarnej w Gdyni. Przyjęty do Korpusu Technicznego ZSP RP uchwałą Zarządu Głównego z dn. 21.05.1932 r. w stopniu starszego instruktora ze starszeństwem od dnia 15.03.1929 r. 1.01.1939 r. został mianowany na stopień młodszego inspektora.
b) w latach 1939-1945: Po wybuchu II wojny światowej brał udział w obronie Gdyni i Oksywia. Po zajęciu Gdyni przedostał się do Warszawy, gdzie 23.12.1939 r. spotkał mjr-a poż. Feliksa Nowotnego i za jego namową wziął udział w spotkaniu w II oddziale Warszawskiej Straży Ogniowej, podczas którego powołano do życia Strażacki Ruch Oporu „Skała”. Został mianowany Szefem Sztabu i przyjął pseudonim „Doliwa”. 20.03.1942 r. Komisaryczny Kierownik Techniczny Pożarnictwa mianował go kwatermistrzem Centralnej Szkoły Pożarniczej w Warszawie od dnia 1.04.1942 r. W październiku 1943 r. wziął udział w nieudanej akcji oddziału partyzanckiego złożonego z 32 słuchaczy CSP w Skrzydlnej, po której nie powrócił do CSP. W okolicach grudnia 1943 r. po powołaniu Korpusu Bezpieczeństwa, został mianowany Szefem Sztabu Komendy Głównej KB. W momencie wybuchu powstania warszawskiego walczył jako p.o. Komendanta Głównego KB i dowódcy jednostek KB w Warszawie. Ok. 16.09.1944 r. po powstaniu Połączonych Sił Zbrojnych AL, PAL i KB, Korzewnikjanc został powołany na stanowisko II zastępcy komendanta PSZ i na tym stanowisku walczył do upadku powstania. Kanałami przedostał się przez Wolę, Stare Miasto i Śródmieście z ludnością cywilną i wyszedł z Warszawy z ludnością cywilną, udał się w rejon Częstochowy.
c) po 1945: Po zakończeniu II wojny światowej przewidziany był na stanowisko Komendanta Miejskiej Straży Pożarnej w Gdańsku, jednak nie objął stanowiska. Od marca 1945 r. ponownie znajdował się w Gdyni i 16.04.1945 r. reaktywował MZSP w Gdyni. Komendantem jednostki był do dnia 21.09.1947 r. W 1945 r. został członkiem Rady Miejskiej w Gdyni, w której zasiadał z ramienia SD. Pełnił także funkcję prezesa Zarządu Okręgowego Związku Bojowników o Wolność i Demokrację oraz członka Rady Naczelnej ZBoWiD. Zweryfikowany przez Komisję Weryfikacyjną przy Komendzie Głównej Straży Pożarnej w stopniu starszego kapitana poż. (mjr poż.) na posiedzeniach w dniach 21.11.1947 r. i 24.08.1953 r. W latach 1950-1951 zatrudniony był na stanowisku inspektora ochrony ppoż. w Centralnym Zarządzie Gazownictwa, a od 1.07.1951 r. był zatrudniony w Centralnym Zarządzie Przedsiębiorstw Usługowych „Orbis” na stanowisku starszego inspektora ochrony ppoż. Zmarł 10.06.1978 r. w Warszawie. Pochowany został z honorami wojskowymi na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach.

9. Działalność w ramach Strażackiego Ruchu Oporu „Skała”:
a) przydział: Komenda Główna
b) pełnione funkcje: Szef Sztabu

10.  Działalność w ramach innych organizacji konspiracyjnych: Korpus Bezpieczeństwa – Szef Sztabu KG KB, p.o. KG KB, II zastępca Komendanta PSZ PAL.

11. Formy upamiętnienia: 

12. Odznaczenia: Krzyż Srebrny Orderu Wojennego Virtuti Militari (1944 r. – nadanie nie zweryfikowane), Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (1963 r.), Order Krzyża Grunwaldu III Klasy (1945 r.), Krzyż Walecznych (1944 r.?), Krzyż Partyzancki (1946 r.), Medal za Długoletnie Pożycie Małżeńskie (1966 r.), Medal X lecia Polski Ludowej (1954 r.), Złoty Krzyż Wyzwolenia (1944 r.), Srebrny Medal za Zasługi dla Pożarnictwa (1928 r.)

13. Bibliografia:
Archiwa:
Archiwum Centralnego Muzeum Pożarnictwa w Mysłowicach, A. Jaworski, Wspomnienie o Leonie Korzewnikjanc ps. „Doliwa” 1896-1978. Bohaterskim dowódcy Org. Wojsk Korpusu Bezp. walczącym w Powstaniu Warszawskim w 1944 r., mps., Warszawa 1985 r. Archiwum KG PSP, akta osobowe L. Korzewnikjanca; Archiwum Muzeum Powstania Warszawskiego, L. Korzewnikjanc, Relacja z powołania konspiracyjnej organizacji Wojskowej pod nazwą Strażacki Ruch Oporu „Skała” obejmującym swym zasięgiem cały okupowany przez hitlerowców obszar Rzeczypospolitej Polskiej, mps., Warszawa, 1966 r. w: Archiwum Janusza Wiśniewskiego, sygn. P.7720

Publikacje:
Leksykon Oddziałów Powstania Warszawskiego, red. K. Utracka, Warszawa 2022 r., str. 422-424; St. Bieleń, B. Kwiatkowska-Basałaj, J. Pietrzak-Krekora, M. Pieńkowska, A. Sarna, H. Turska, M. Zdanowski, Tradycje Szkoły Głównej Pożarniczej: monografia systemu kształcenia oficerów kadr pożarniczych 1939-1989, Warszawa 1989 r., str. 24, 27, 28; T. Bednarczyk, Rys historyczny Organizacji Wojskowej – Kadry Bezpieczeństwa – Armii Krajowej, sikorszczycy w ruchu oporu. Wrzesień 1939 r. do stycznia 1945 r., Warszawa 1997 r., str. 7, 54, 58, 63, 67, 78, 85, 88; A. Szempliński, Skradziona młodość, Warszawa 1999 r., str. 300-308; A. Jaworski, J. E. Wilczur, Strażacka wierność. Z dziejów strażackiego antyhitlerowskiego ruchu oporu w okupowanej Warszawie w latach 1939-1945, Warszawa 1977 r., str. 74, 75, 87, 124, 161, 167, 191, 221, 229; Wł. Pilawski, Strażacki Ruch Oporu „Skała”, Czarnków 2012 r., str. 9-11, 20-22, 26, 27, 58, 59; P. Matusak, Straż Pożarna. Warszawskie Termopile 1939-1945, Warszawa 2014 r., str. 87-89, 118-120, 130, 132-134, 137, 139, 150, 154, 162, 212, 214, 216, 221, 222, 405; T. Bednarczyk, Obowiązek silniejszy od śmierci, Warszawa 1986 r., str. 113, 133, 134; St. Kuta, Ochotnicze Straże Pożarne w Polsce Ludowej 1944-1975. Zarys dziejów i działalności, Warszawa 1987 r., str. 53, 54, 59; P. Rozwadowski, Wojsko Powstania Warszawskiego, Warszawa 2014 r., str. 22.